Tục xông đất đầu năm ở Việt Nam có ảnh hưởng từ những truyền thống dân gian bắt nguồn từ Trung Quốc.
Nếu chữ Tết bắt nguồn từ chữ “tiết” tức thời tiết của đất trời thì tuy trong năm có nhiều "lễ tiết" nhưng cái Tết quan trọng nhất được xem như quốc lễ của người Việt chính là Tết Nguyên đán.
Nguyên đán có nghĩa là buổi sáng đầu tiên của năm, lúc mọi thứ đều được bắt đầu, mới mẻ tinh khôi. Chính vì vậy mà sau thời điểm giao thừa lúc 12 giờ đêm cuối năm (âm lịch), bước vào những giờ phút đầu tiên của năm mới người Việt Nam từ xưa rất coi trọng tục “xông đất đầu năm”.
Người “xông đất”, gọi theo miền Bắc hay “đạp đất” theo miền Trung tức người khách đầu tiên bước vào cửa nhà ta sau giờ khắc giao thừa. Theo quan niệm dân gian, người xông đất có ảnh hưởng quan trọng đến hậu vận của cả nhà trong năm mới.
Đối với người Việt, vị khách xông đất đầu năm có ý nghĩa rất quan trọng
Người ta có thể nhìn người khách đầu năm này mà đoán công việc làm ăn, sự rủi may trong cuộc sống của gia đình. Thế nên các cụ ngày xưa rất vui mừng khi được những người có tên hay, đẹp như Cát, Lộc, Kim, Ngân, Phúc, Thọ, An Khang… xông đất nhà mình trong ngày đầu năm mới. Tốt hơn nữa là những người có số phận hanh thông, thành đạt, viên mãn trong cuộc sống.
Thông thường vị khách này đã được chọn tuổi hợp với chủ nhà như sau:
- Chủ nhà tuổi Tý: Thì chọn người tuổi Thân, Thìn (Tam hợp), Sửu (Nhị hợp)
- Chủ nhà tuổi Sửu: Chọn tuổi Tỵ, Dậu, Tý
- Chủ nhà tuổi Dần: Chọn tuổi Ngọ, Tuất, Hợi
- Chủ nhà tuổi Mão: Chọn tuổi Mùi, Hợi, Tuất
- Chủ nhà tuổi Thìn: Chọn tuổi Tý, Thân, Dậu
- Chủ nhà tuổi Tỵ: Chọn tuổi Sửu, Dậu, Thân
- Chủ nhà tuổi Ngọ: Chọn tuổi Dần, Tuất, Mùi
- Chủ nhà tuổi Mùi: Chọn tuổi Mão, Hợi, Ngọ
- Chủ nhà tuổi Thân: Chọn tuổi Tý, Thìn, Tỵ
- Chủ nhà tuổi Dậu: Chọn tuổi Sửu, Tý, Thìn
- Chủ nhà tuổi Tuất: Chọn tuổi Dần, Ngọ, Mão
- Chủ nhà tuổi Hợi: Chọn tuổi Mão, Mùi, Dần
Tuy nhiên, không phải lúc nào gia chủ cũng được người hợp tuổi với mình đến để xông đất đầu năm, nên đa số gia chủ áp dụng kinh nghiệm dân gian là chọn người tốt vía hay còn gọi là nhẹ vía, nghĩa là người trong cuộc sống có tính tình dễ chịu, vui vẻ, nhiệt tình, may mắn,...đến xông đất vào sáng sớm mùng 1 Tết.
Ngày Tết Nguyên đán, nghĩ về tục xông đất đầu năm để càng cảm thông cho khát vọng muôn đời của nhân dân ta khi trời đất vào xuân: Khát vọng thịnh vượng, an khang, hạnh phúc!
